Mowa zależna (reported speech) to sposób przekazywania wypowiedzi innych osób w formie pośredniej, zamiast dosłownego cytowania. Jest niezwykle przydatna w codziennej komunikacji, szczególnie gdy relacjonujemy rozmowy lub przekazujemy informacje. Jeśli chcesz sprawnie komunikować się w języku angielskim i bez problemu nawiązywać znajomości, opowiadając anegdotki, znajomość reported speech bardzo Ci się przyda!

Ach, te czasy angielskie… 

Często podczas naszych kursów konwersacyjnych online słyszę, jak kursant chce zrelacjonować to, co ktoś inny mu opowiedział, ale podąża modelem wypowiedzi swojego ojczystego języka. W polskim, nawet jeśli relacjonowana sytuacja już uległa zmianie lub nie wierzymy w to, co powiedziała nam druga osoba, będziemy w narracji używać tego samego czasu, którego użył nasz rozmówca. Dla przykładu, jeśli Magda powiedziała mi: „Nie będę miała czasu ci pomóc”, ale ja wiem, że będzie miała czas, to powiem: Magda powiedziała, że nie będzie miała czasu mi pomóc. Jeśli Magda dodałaby „jutro”, to z określnikiem czasu również nie musimy nic zrobić. Nie dbamy o aż taką precyzjność, jak osoby anglojęzyczne – w języku angielskim zajdzie więcej zmian gramatycznych, o których zaraz Ci opowiem, so keep reading! 🙂

Reported Speech w zdaniach oznajmujących

W kolejnym wpisie podzielę się z Tobą zamiennikami i wachlarzem innych opcji, ale tutaj skupimy się na podstawowych reporting verbs, które właśnie służą nam do przytoczenia czyjejś wypowiedzi. Tymi dwoma podstawowymi czasownika są say lub tell, a stosujemy je w następujący sposób:

• say + that-clause: He said (that) he was sitting on the fence. (Zwróć uwagę, że „that” jest tu tak naprawdę opcjonalne.) 
• say + to + dopełnienie (=odbiorca wypowiedzi): He said to me (that) he was sitting on the fence.
• tell + dopełnienie: He told me (that) he was sitting on the fence.

W przeciwieństwie do mowy niezależnej (direct speech), w reported speech zachodzą pewne zmiany w strukturze zdania. Dzieje się tak dlatego, że chcemy być tak precyzyjni, jak to tylko możliwe. Dla przykładu: jeśli ktoś powiedział mi w poniedziałek, że jutro idzie do dentysty, a ja relacjonuję to komuś innemu w środę, to jutro nie dotyczy już wtorku, wedle tego, co miał na myśli mój pierwszy rozmówca, tylko czwartku. Aby uniknąć tego zagmatwania ze strony osoby, której tę wypowiedź relacjonuję, zamiast jutro powiemy następnego dnia. Oprócz tego, zmianie ulegną, tak jak w polskim, zaimki, oraz, w przeciwieństwie do polskiego, czasy gramatyczne.

Pogmatwane, prawda? Rozbijmy to na kategorie!

Zaimki osobowe i zwrotne oraz zaimki i przymiotniki dzierżawcze:

• • ‘I can’t believe I lost my keys again!’ → Tom said he couldn’t believe he had lost his keys again.
  • ‘We’re meeting at the café at 7, right?’ → Sarah asked if we were meeting at the café at 7. (Brak zmiany, bo jesteśmy częścią grupy.)
  • ‘I’ll call you as soon as I get home.’ → James said he’d call me as soon as he got home.
  • ‘You should really watch that new series on Netflix.’ → Emma told me I should really watch that new series on Netflix.
  • ‘I haven’t been to the gym in ages.’ → Mark admitted he hadn’t been to the gym in ages.
  • ‘Are you coming to the party on Saturday?’ → Lucy wanted to know if I was coming to the party on Saturday.
  • ‘I’m absolutely knackered today.’ → Dave said he was absolutely knackered that day.
  • ‘We saw Jake at the supermarket yesterday.’ → They mentioned that they had seen Jake at the supermarket the day before. (Zmiana zaimka, bo nie jesteśmy częścią grupy.)
  • ‘I might be a bit late for the meeting.’ → Tom warned that he might be a bit late for the meeting.
  • ‘I made this cake myself!’ → Emma said she had made that cake herself.

Okoliczniki czasu i miejsca:

• • now → at that time/then
  • today → that day
  • tomorrow → the next/following day
  • yesterday → the day before/the previous day
  • here → there
  • this → that/the
  • these → those
  • next week → the week after / the following week
  • next year → the year after / the following year
  • last night → the night before / the previous night
  • two days ago → two days before / earlier

Przykłady

Oto kilka przykładów:

• „I’ve got an exam next week.” → She said she had an exam the following week.
• „We’re moving house next month.” → They said they were moving house the following month.
• „I’ll start uni next year.” → He said he’d start uni the following year.
• „I watched a brilliant film last night.” → She said she’d watched a brilliant film the night before.
• „I met her two days ago.” → He said he’d met her two days before.
• „I just finished my essay a moment ago.” → He said he’d finished his essay a moment earlier.
• „Come over here!” → She told me to come over there.
• „I left my bag right here.” → He said he’d left his bag right there.
• „I absolutely love this place!” → She said she absolutely loved that place.
• „I was born in this city.” → He said he’d been born in that city.
• „I’m reading this book at the moment.” → He said he was reading that book at the moment.
• „I got these trainers yesterday.” → She said she’d got those trainers the day before.
• „I had a proper fry-up this morning.” → He said he’d had a proper fry-up that morning.
• „Life’s hectic these days.” → She said life was hectic those days.

Zmiana czasów gramatycznych i czasowników modalnych: 

• Present Simple → Past Simple

  • „I like coffee.” → He said he liked coffee.

• Present Continuous → Past Continuous

  • „I’m watching TV.” → She said she was watching TV.

• Present Perfect → Past Perfect

  • „I have lost my keys.” → He said he had lost his keys.

• Present Perfect Continuous → Past Perfect Continuous

  • „She has been working here for two years.” → He said she had been working there for two years.

• Past Simple → Past Perfect

  • „I bought a new phone.” → She said she had bought a new phone.

• Past Continuous → Past Perfect Continuous

  • „We were dancing all night.” → They said they had been dancing all night.

• Past Perfect → Past Perfect (bez zmian)

  • „I had already eaten.” → He said he had already eaten.

• Past Perfect Continuous → Past Perfect Continuous (bez zmian)

  • „She had been crying.” → They said she had been crying.

• Future Simple (will) → would

  • „I will call you later.” → She said she would call me later.

• Future Continuous (will be doing) → would be doing

  • „I will be travelling next week.” → He said he would be travelling the following week.

• Future Perfect (will have done) → would have done

  • „She will have finished by then.” → He said she would have finished by then.

• Future Perfect Continuous (will have been doing) → would have been doing

  • „By next year, I will have been living here for a decade.” → She said that by next year she would have been living there for a decade.

Czasowniki modalne: 

• can → could

  • „I can swim.” → He said he could swim.

• may → might

  • „She may be late.” → He said she might be late.

• must → had to (jeśli oznacza obowiązek)

  • „I must finish my homework.” → He said he had to finish his homework.

• must → must (jeśli oznacza przypuszczenie)

  • „She must be tired.” → He said she must be tired.

• shall → should (w propozycjach)

  • „Shall we go to the cinema?” → He asked if we should go to the cinema.

• shall → would (w przyszłości)

  • „I shall call you tomorrow.” → He said he would call me the next day.

• will → would

  • „I will help you.” → She said she would help me.

Niektóre konstrukcje czasowe pozostają bez zmian, np. Past Perfect, Past Perfect Continuous, a także modalne could, would, might, must (w znaczeniu pewności), should, ought to. Warto ćwiczyć te konstrukcje na kursach z angielskiego online, zwłaszcza jeśli przygotowujesz się do matury z angielskiego.

Reported Questions – pytania w mowie zależnej

W mowie zależnej pytania również podlegają zmianie – i czyha tu na nas kilka pułapek. Oprócz zmiany czasów i zaimków, przekształcamy też szyk zdania na oznajmujący, co oznacza, że pozbywamy się inwersji. Do wprowadzenia pytań używamy czasowników ask, wonder, want to know. Wiem, że to duuuża rewolucja, więc zróbmy jeden przykład razem, na piechotę:
Pytanie brzmi: Where are you off to? (Dokąd się wybierasz?)
Aby przekształcić je na zdanie w reported speech, dokonamy następujących zmian:
1) Zamieniamy czasy zgodnie z zasadami z góry, czyli mamy: Where were you off to? (are –> were)
2) Dodajemy osobę + nasz reporting verb (ask, wonder, want to know), czyli np.: Sara wanted to know where were you off to? – jesteśmy już w połowie drogi, ale to zdanie nadal nie jest poprawne. Potrzebujemy ostatniego kroku, czyli…
3) Zmieniamy szyk na ten zdania twierdzącego: Sara wanted to know where you were off to. 

Zauważ, że przeanalizowane pytanie zaczyna się od zaimka pytającego where (pytanie szczegółowe), i w naszej relacji staje się on rodzajem spójnika. Co więc robimy, gdy mamy pytanie bez zaimka pytającego, na które odpowiedź to tak albo nie (pytanie ogólne)? W języku polskim stosujemy wtedy czy:

• [Czy] lubisz ten film? –> Zapytał mnie, czy lubię ten film.

W języku angielskim z pomocą przyjdzie nam if/whether:

• Do you like this film? –> He asked me if/whether I like that film.

Przykłady

Oto więcej przykładów relacjonowania pytań w reported speech:

• ‘What time does your train leave?’ → She asked me what time my train left.
• ‘How long have you been waiting?’ → He wanted to know how long I had been waiting.
• ‘Who’s coming to the party?’ → She asked me who was coming to the party.
• ‘Why are you looking at me like that?’ → He asked me why I was looking at him like that.
• ‘Where did you find that?’ → She wondered where I had found that.
• ‘What’s the weather like today?’ → He asked me what the weather was like that day.
• ‘Are you feeling better?’ → She asked if I was feeling better.

Tego typu pytania często pojawiają się w rozmowach, dlatego warto świadomie je ćwiczyć na kursach konwersacyjnych angielski online – nie bój się zwolnić podczas lekcji i chwilę pomyśleć. Automatyzacja każdej konstrukcji wymaga chwili cierpliwości. 🙂

Ale, ale… czy zawsze trzeba zmieniać czasy i określniki czasowe?

W mowie zależnej nie zawsze musimy zmieniać czasy i określniki czasowe, choć w wielu przypadkach jest to zalecane, aby zachować spójność czasową i logiczną. Zmiana czasów w mowie zależnej wynika z faktu, że zazwyczaj mamy do czynienia z relacjonowaniem czegoś, co wydarzyło się wcześniej, dlatego przesuwamy czas o jeden krok do tyłu. Jednak nie zawsze jest to konieczne. Jeśli zdanie w mowie zależnej dotyczy ogólnych prawd, faktów, zdań powszechnie uznanych za niezmienne lub sytuacji, które są aktualne w momencie mówienia, nie musimy zmieniać czasów.

• Ogólne prawdy i fakty:

  • Mowa niezależna: „The Earth orbits the Sun.”
  • Mowa zależna: He said that the Earth orbits the Sun. (Nie zmieniamy czasu, ponieważ jest to ogólna prawda, która nie zależy od czasu mówienia.)

• Stwierdzenia o sytuacjach, które są nadal aktualne:

  • Mowa niezależna: „I live in London.”
  • Mowa zależna: She said that she lives in London. (Jeśli ktoś mówi o czymś, co jest nadal prawdą, nie musimy zmieniać czasu.)

• Cytaty lub wypowiedzi w teraźniejszości, które są nadal aktualne:

  • Mowa niezależna: „Water boils at 100°C.”
  • Mowa zależna: He said that water boils at 100°C. (Fakt, który nie ulega zmianie w czasie, więc czas nie jest zmieniany.)

• Zdania w teraźniejszości, które odnoszą się do przyszłości:

  • Mowa niezależna: „I am meeting him tomorrow.”
  • Mowa zależna: She said that she is meeting him tomorrow. (W przypadku zaplanowanych wydarzeń przyszłych, które są nadal aktualne, czas może pozostać bez zmiany. Tutaj zakładamy, że jest to relacjonowane tego samego dnia i nadal jutro jest to spotkanie w planie rozmówcy.)

Reporting orders, czyli jak mówić o poleceniach w mowie zależnej…

Po tych wszystkich zawiłościach mam dla Ciebie dobrą nowinę – będzie łatwo! Przy przytaczaniu poleceń używamy czasowników ask, tell, order oraz konstrukcji (not) to + bezokolicznik:

Przykłady

Spójrz, jakie to proste!

• ‘Stop fidgeting and listen to me!’ → Our mother asked us to stop fidgeting and listen to her.
• ‘Don’t use your mobiles in class!’ → The teacher told us not to use our mobiles in class.
• „Shut the door behind you!” → She told me to shut the door behind me.
• „Don’t be late for dinner!” → Mum reminded me not to be late for dinner.
• „Pick up some milk on your way home!” → He asked me to pick up some milk on my way home.
• „Make yourself at home!” → She told us to make ourselves at home.

And Bob’s your uncle! (I gotowe!)

Gratulacje! Udało Ci się dobrnąć do końca. Jest mi bardzo miło, że przeczytał_ś cały wpis i mam nadzieję, że wiele się z niego nauczył_ś. 🙂

Jeśli chcesz poczuć się pewniej w mowie zależnej, chętnie Ci pomożemy! Zastanów się nad zapisaniem się na kurs angielskiego online. W naszej szkole językowej online oferujemy zarówno kursy grupowe, jak i indywidualne, które pozwalają dostosować naukę do Twoich potrzeb. Angielski dla dorosłych online to doskonała opcja, jeśli chcesz uczyć się w komfortowy sposób, w swoim tempie. Specjalizujemy się w konwersacjach językowych, które pomagają przełamać bariery językowe, a podczas zajęć korzystamy z autentycznych materiałów, dzięki którym masz okazję obcować z żywym językiem.

Opanowanie reported speech to krok w stronę bardziej zaawansowanej znajomości języka angielskiego. Trzymam kciuki za Twoją dalszą naukę języka angielskiego!